ආචාර්ය අහිලන් කදිරගාමර් මහතාගේ ලිපියක් ඇසුරෙන් සිංහලට සකස් කරන  ලද්දකි.

ආර්ථිකය හැඩ ගැසෙන්නේ දේශපාලනයෙනි. සංවර්ධනය නෛසර්ගිකවම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හා බැඳී පවතී. ගෝලීය දකුණේ රටවල් පනහකට අධික සංඛ්‍යාවක් උග්‍ර ණය අර්බූදයකට මුහුණ ඇති සමයක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ අනාගතය කෙබඳු ද? මෙම රටවල සංවර්ධනය කෙබඳු විය හැකි ද?

මෙය අන්තර්ජාතික සංවර්ධන ආර්ථික සංගම් (IDEAs ) ජාලය සහ තායිලන්තයේ චූලලොන්ග්කෝර්න් විශ්ව විද්‍යාලය සංවිධානය කළ ‘අඩු ආර්ථික සංවර්ධනයෙන් යුත් රටවල ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සහ සංවර්ධනය’ යන වැඩ මුළුවේ තේමාවයි. ආසියා සහ අප්‍රිකානු රටවල ආර්ථික විද්‍යඥයන් ගණනාවක් සහභාගි වූ මෙම වැඩ මුළුවේ අවධානයට ලක් වූයේ සමානාත්මතා ප්‍රතිපත්ති සමග වාස්තවික ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට ඇති ඉඩකඩ ගැන සැලකිල්ල යොමු කිරීමය.  

මෙම ලිපියෙන් මාගේ උත්සාහය එම වැඩ මුළුවට මා ඉදිරිපත් කළ කරුණු ඉදිරිපත් කිරීමට ය. මා ඉදිරිපත් කෙළේ රාජපක්ෂ පාලනයේ ජනප්‍රියවාදී අධිකාරිවාදයේ සිට වික්‍රමසිංහ රාජපක්ෂ පාලනයේ ගති ලක්ෂණය වූ අධිකාරී සීමා කිරීම් දක්වා ශ්‍රී ලංකාවේ දේශපාලනය මාරු වූ ආකාරය යි. මහින්ද සහ ගෝඨාභය රාජපක්ෂගේ ආණ්ඩු තම සමාජ පදනමට සන්තෝෂම් ලබා දීම ඇතුළත් ජනප්‍රිය පෙනුම සහ ප්‍රදානයන් සමග අධිකාරිවාදය මුසු කරන ලදී. එහෙත් දැනට පවතින ආණ්ඩුව යටතේ සිදු වන්නේ වැටුප් සීමා කිරීම සහ කම්කරුවන් කෙරේ පුළුල් ප්‍රහාර එල්ල කරමින් ධනපති පංතියට වඩාත් ප්‍රතිලාභ ලබා දීමේ පොරොන්දුව සමග අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදලේ සුපරික්ෂාව යටතේ සීමා කිරීම් දැඩි කිරීම ය.

ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික ව්‍යුහය දිගු කලක් තිස්සේම තිරණය වූයේ යටත් විජිතවාදය සහ නිදහසින් පසුව නව යටත්විජිත ගෝලීය සමාජ ක්‍රමයෙනි. කෙසේ වුවත් සමහර ජාතික පාලනයන්හි දේශපාලනය සහ ප්‍රතිපත්තිවලින් වැඩ කරන ජනතාවට සූරාකෑම, අහිමි කිරීම සහ ආර්ථික අර්බුදවලට මුහුණ දීමට සමාජ සුභසාධන වැඩ සටහන් සහ (ධනය) නැවත බෙදාහැරීමේ මුලපිරුම් ඉල්ලා සිටීමටත් ආරක්ෂා කිරීමටත් අවකාශයක් ලැබිණ. වත්මන් නව ලිබරල් ප්‍රහාරයට අභියෝග කිරීමට වාමවාදී ආර්ථික විද්‍යඥයන් යොදා ගත යුත්තේ කුමන ආර්ථික කතිකාවක් ද? වත්මන් අර්බුදය විසඳීමට ඔවුන් ගොඩනැගිය යුත්තේ කවර විකල්පයක් ද?

අන්තර්ජාතික රාමුව

එම වැඩ මුළුවේ සංකල්ප පත්‍රිකාව ශ්‍රී ලංකාවේ වත්මන් තත්වය පිළිබිඹු කරයි.

පසුගිය දශක කීපය තුළ අඩු සහ මධ්‍යම ආදායම් ලබන රටවල් දෙආකාරයක අත්හදා බැලීම්වලට ලක් කෙරිණ. සමහර ආර්ථිකයන් තුළ නව ලිබරල් ප්‍රතිපත්ති අඛණ්ඩව සහ විස්තීර්ණව යොදා ගැනිණ. සමහර අවස්ථාවල ඒවා දියුණු ආර්ථික රටවල සහාය ඇතිව අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල සහ ලෝක බැංකුව වැනි බාහිර ආයතන මගින් පනවන ලදී. වෙනත් තැන්වල විදේශ ප්‍රාග්ධනය මත පදනම් වූ විසම වර්ධනයක් අපේක්ෂා කළ දේශීය සුපිරි ජන කොටස් විසින් විවෘතවම භාර ගන්නා ලදී. ඒ තත්වයන් දෙකේ දීම අසමාන වූ අන්තර්ජාතික පාලනයන් සමග දැඩි සේ යටපත් වූ සංකලනයක් සහ බෙහෙවින් විචලනය වන ප්‍රාග්ධන ප්‍රවාහයන් මත අත්‍යන්තයෙන්ම රඳ පැවැත්ම මෙම ආර්ථිකයන්හි පොදු ලක්ෂණයකි. අතිශයෙන්ම වු විචල්‍යතාවයත් වරින් වර ඇති වන අර්බුද නිසාත් මෙම ප්‍රවනතාවය ආපසු හැරවීමට නව ලිබරල්වාදයේ ම වින්දිතයන්ගේ කැමැත්ත මත බලයට පත් රජයන් බලපෑම්  සමනය කිරීම (අත්හැරීමට නොව) සඳහා වියදම් කපා හැරීම සහ සමාජ ආරක්ෂාව ඇතුළත් සමාජ වියදම් වැඩි කිරීමට උත්සාහ ගෙන ඇත. එහෙත් නව ලිබරල් වාදී පාලනයේ මූලික ව්‍යුහාත්මත ලක්ෂණ වලට අභියෝග කරන්නේ නැත.

කැපී පෙනෙන ලක්ෂණය වන්නේ මෙම රටවල් බොහොමයක් තවමත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ගුණාත්මක භාවයත් ඡන්ද පැවැත්වීමේ සාධාරණත්වයත් ප්‍රශ්නකාරී වුවද පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට යොමුව සිටීම ය. අනෙක් අතට බොහෝ රටවල් අධිකාරීවාදී ආණ්ඩු ලෙස ක්‍රියාත්මක වේ. සමහර තත්වයන් තුළ අධිකාරිවාදය සුපිරි කොටස් ආරක්ෂා කිරීමට සහ අත්‍යන්තයෙන්ම අසමාන වූ සහ අර්බූදයෙන් පිරී ගිය නව ලිබරල් ආණ්ඩු පවත්වා ගැනීමටත් යොදා ගනී. කෙසේ වුවත් නව ලිබරල්වාදයේ බෙලහීන කරවන සහ අස්ථාවර කරන ලක්ෂණ තිබුණත් මෑත දශකවල විරෝධතා ව්‍යාපාර තුළින් මෙම අධිකාරිවාදී සමහර පාලනයන් පෙරලා දමා ඇත. එහෙත් නව ලිබරල්වාදයේ තවමත් කැපී පෙනෙන පසුබැසීමක් දක්නට නැත. ගෝලීය දකුණේ සමහර කොටස්වල විශේෂයෙන්ම අප්‍රිකාවේ දේශපාලන විමුක්තියෙන් දල්වන ලද අපේක්ෂාව ආර්ථික විමුක්තියේ සහ ගෝලීයකරණයේ සමාජයීය ප්‍රතිගාමී ප්‍රතිඵල ලෙස බිඳ වැටී ඇත.

ඇත්තෙන්ම ශ්‍රී ලංකාව මීට වෙනස් වන්නේ නැත. 2022 ජුලි මස දැවැන්ත විරෝධතාවලින් අධිකාරිවාදී ජනාධිපතිවරයෙකු පලවා හැරිය නමුත් සති කීපයක් ඇතුළත හිටපු ජනාධිපති ගේ පාර්ලිමේන්තු සගයින් ඔවුන්ගේ පැවැත්ම සහතික කර ගැනීමටත් නව ලිබරල්වාදී ගමන් මග නැවත ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීමටත් වෙනත් අධිකාරිවාදී ජනාධිපතිවරයෙකු පත් කරන ලදී.  මෙම අනීතික ආණ්ඩුව විරෝධතා මර්දනය කිරීමට ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත යොදා ගන්නා අතර පළාත් පාලන ඡන්ද විමසීම දින නියමයක් නැතිව කල් දමා, විරෝධතාකරුවන්ට කඳුළු ගෑස් ගසමින් අයිතිවාසිකම් සහ නිදහස සීමා කිරීමට වඩාත් දර දඬු නීති පනවන බවටත් තර්ජනය කරයි.

පාලනය සහ දූෂණය

ශ්‍රී ලංකාවේ වර්තමාන දේශපාලන සහ ආර්ථික පාලනයේ උත්ප්‍රාසය වන්නේ බලයේ සිටින ආණ්ඩුවට සුජාත භාවයක් නැති වුවද අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල සහ ලෝක බැංකුව පාලනයේ ගැටලු විසඳීමට සහ දූෂණය තුරන් කිරීමේ ප්‍රතිසංස්කරණ ඉදිරියට ගෙන යෑම සම්බන්ධයෙන් ආණ්ඩුවට සුභ පැතීම ය. එකිනෙකට පරස්පර වුවද පාලනයේ සහ දූෂණයේ යථාර්ථය වන්නේ පාලක පංතියේ උවමනාවන් සමග ගැට ගැසී ඇති විශේෂඥයන්ගේ පාලනයත් තම අනාගතය තීරණය කිරීමේ දී වැඩ කරන ජනතාවගේ ප්‍රජාතන්ත්‍රීය සහභාගිත්වයට හානිකර ආකාරයෙන් වැඩ කිරීමත් සුජාත කිරීමය.

අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල ආසියාවේ පළමු වරට ශ්‍රී ලංකාවේ කරන ලද පාලනය නිර්ණය කිරීමේ විශ්ලේෂණය ( Governance Diagnostic Analysis ) පිළිබඳ තත්වය එයයි. දැන් එය නව නීති ගෙන ඒමට හේතුවක් වී ඇත. 2024 අයවැය ලේඛනය ඉදිරිපත් කිරීමේ දී සඳහන් කළ ආකාරයට ලබන වසරේ ගෙන ඒමට නියමිත නීති සහ සංශෝධන හැට ට ඒවා ද අයත් ය. ඒවාට විසම්මුතිය මැඩලීමට ප්‍රති ත්‍රස්ත පනතක්, ආර්ථික අර්බූදයක දී පවා රජයේ සහන සැලසීම වළක්වා වියදම් කපා හැරීම තහවුරු කරන මූල්‍ය කළමනාකරන නීති සහ කෘෂිකර්මාන්තය වානිජ කිරීමෙන් ගොවීන්ට ඉඩම් අහිමි කිරීමේ නීති ඇතුළත් අහිමි කිරීමේ නීති සහ මර්දන නීති ගණනාවක් ඇතුළත් ය.

මෙම නීති රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති සකස් කිරීම ප්‍රජාතන්ත්‍රීය සීමාවන් තුළ නොවිය යුතුය යන මතවාදී ප්‍රහාරය පිළිබිඹු කරයි. ඒවායින් ප්‍රජාවන්, සමාජයීය ආයතන, සහ පුරවැසියන්ගේ සාමුහික වුවමනාවන් නොසලකා හරින විශේෂඥයන් සහ ඊනියා පුද්ගල ක්‍රමවේදය තහවුරු කරයි. එහිදී සැලකිල්ලට ගන්නේ වෙළඳ පොළට නැඹුරු වූ පුද්ගලික ආයතන සහ පාරිභෝගිකයන් වූ පුද්ගලයන් පමණි. ඇත්තෙන්ම මෙය 2023 මාර්තු අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල සහ ලෝක බැංකුව සමග ඇති කර ගත් 2023 ජුනි හවුල්කාරී ආකෘති රාමුවේ දැක්මට ඇතුළත් කරුනු ය. එය ඉදිරි වසර හතරේ පැහැදිලි කඩඉම් සහිත වැඩ සටහන් සඳහා ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති රාමුවයි.

නවලිබරල් අර්බූදය සහ විකල්ප

ආර්ථික අර්බූදයෙන් සහ ගෝලීය බල කේන්ද්‍ර ඇතුළත් පැහැදිලිවම වර්ගවාදී පාලනයන් මතුවීමෙන් පෙන්නුම් කරන ආකාරයට නව ලිබරල් වාදය ම අර්බූදයට පත්ව ඇත. වානිජ ණය ගැනිම් සහ මිථ්‍යා ආර්ථික වර්ධනයක් ඇති කිරීමේ අදහසින් යටිතල පහසුකම් සහ නාගරික ගොඩනැගිලි ඉදි කිරීමට ආයෝජනය කළ 2010 සිට 2019 දක්වා වූ ආර්ථික ගමන් මාර්ගයට ආපසු යෑම ශ්‍රී ලංකාවට කිසිසේත් කළ නොහැකිය.

මේ සම්බන්ධයෙන් මගේ ඉදිරිපත් කිරීමේ දී නිදහස ලබා ගැනීමේ සිට පැවති ආණ්ඩුවල ඓතිහාසික වෙනස්වීම් සැලකිල්ලට ගැනීමට උත්සාහ කෙළෙමි. මෙම සංකල්පීය ක්‍රමය යොදා ගැනීමෙන් මා අදහස් කෙළේ ආනයන ආදේශන සංවර්ධනය සහ විවිධ පාලන පංතීන්ගෙන් සමන්විත “අන්තර්වාර පාලන ක්‍රම” වැනි විශේෂිත පාලන ක්‍රමයක සමුච්චිතවීමේ විවිධ ක්‍රම ඇතුළත් කර ගැනීම ය.  අතීතයේ දී මෙම සමහර ආණ්ඩු වැඩ කරන ජනතාවට හිතකර ප්‍රතිසංස්කරණ ඉල්ලා සිටීමට වඩාත් පුළුල් අවකාශයක් ලබා දී තිබිණ. කෙසේ වුවත් IDEAs ජාලයේ මහාචාර්ය සී පී චන්ද්‍රසේකර්, මහාචාර්ය ප්‍රභාත් පැට්නයික් සහ මහාචාර්ය ජොමො සුන්දරම් විවේචනාත්මක ප්‍රශ්න සහ ප්‍රචාර ඉදිරිපත් කළහ. ඔවුහු රාජ්‍යය සහ බලයේ සිටින ආණ්ඩුව මෙන්ම අධිකාරිවාදී ජනප්‍රිය ආණ්ඩුවලට සහාය දීමේ දී මධ්‍යම පාංතිකයන්ගේ වෙනස් වන භූමිකාව අතර ඇති වෙනස ගැන සිත් යොමු කිරීමට බල කළහ. ප්‍රතිපත්ති සැලසුම්කරුවන් නොසලකා හරින අසම්මත සාර්ව ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති ගැන හෝ සියල්ලන්ට අධ්‍යාපනය සහ සෞඛ්‍ය රැකවරණය සඳහා පුළුල් ව්‍යාපාරයක් ගැන අවධානය යොමු යුතු ද යන්න ගැන සාකච්ඡා කෙරිණ. ඇත්තෙන්ම ඒවා ඉදිරියේ සමාජයීය වෙනසක් සඳහා වූ ගමන් මාර්ගයේ දී අචශ්‍යයෙන්ම කළ යුතු සාකච්ඡාවකි.

කෙසේ වුවත් අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල සහ ආණ්ඩුවේ අධිකාරිවාදී වියදම් කපා හැරීමේ උපාය මාර්ගය උත්සන්න වන විරෝධතා නිසා සාර්ථක වේයැයි කිව නොහැකිය. එමෙන්ම වියදම් කපා හැරීමේ ක්‍රියා මාර්ගයෙන් විශාල හානියක් සිදු විය හැකි අතර ඊට ප්‍රතිචාර වශයෙන් පැසිස්ට්වාදී තත්වයන් නිර්මාණයවීමට ද ඉඩ ඇත. එම නිසා වාමවාදී ආර්ථික විද්‍යඥයන් ට මෙම ප්‍රතිපත්ති හෙළිදරව් කිරීමේ හදිසි කාර්ය භාරයක් පවතී. වැඩි දුරටත් පුළුල්තම ජන කොටස්වලට සහ එකතූන්ට පිළිගත හැකි විකල්ප නිර්මාණය කිරීමේ පුළුල් කාර්ය භාරයක් ද ඇත. මා දකින ආකාරයට මෙය ආරම්භ විය යුත්තේ රාජ්‍ය සේවයට අදාල සමාජ සුභසාධනය සහ ආහාර සැපයීමේ ස්වයංපෝෂණ තත්වයෙනි.

මෙම විකල්ප අපගේ දේශීය තත්වයන් ආමන්ත්‍රණය කළ යුතු අතර අපට වැඩ කිරීමට සිදුව ඇති  අවකාශය අන්තර්ජාතික තත්වයන්ට ද බෙහෙවින් සම්බන්ධ ය. කෙසේ වුවත් අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල, ලෝක බැංකුව සහ නව ලිබරල් විශේෂඥයන්ගේ සහාය ලබන අධිකාරිවාදී ගෝලීය මූල්‍ය ප්‍රාග්ධනය යටතේ ප්‍රජාතන්ත්‍ර විරෝධී ක්‍රමයන් සමග ගෝලීය අසමානතා සංවර්ධනය දිගටම පවතිනු ඇත. විරෝධය දැක්වීමේ දී පෙර යුගයක පැවති නොබැඳි ව්‍යාපරයට හේතු වූ දේශපාලන නායකත්වයක සලකුණු දැකීමට අසිරු ය. අපට දැන් අවශ්‍ය වන්නේ නිදහස සහ සමානාත්මතාවයේ වඩාත්ම පුළුල් ගැටලුව අන්තර්ජාතික න්‍යාය පත්‍රයට ඇතුළත් කිරීම සඳහා ගෝලීය දකුණේ ප්‍රගතිශීලී බුද්ධිමතුන්, වෘත්තීය සමිති සහ සමාජ ව්‍යාපාර වඩාත් වෙහෙසවී වැඩ කිරීම, සම්බන්ධවීම සහ සහයෝගිතාව තර කිරීමය.